علل اصلی مقاوم سازی و بهسازی سازه

در دنیای امروز مقاوم سازی و بهسازی سازه به جوامع شهری و حتی غیر شهری کمک می‌کند تا ساختمان‌هایی مقاوم‌تر در برابر زلزله و سایر بلایای طبیعی داشته باشند. امروز میخواهیم درباره علل مقاوم سازی سازه ها صحبت کنیم.

بهسازی به سازه کمک می‌کند المان‌های آن مثل تیر، ستون و دال ظرفیت باربری بیشتری را تحمل کنند. جالب است بدانید که تقویت سازه گاهی حتی از ساختن یک ساختمان جدید هم امری پیچیده تر است. چون از طرفی ممکن است دسترسی به نواحی نیاز به مقاوم سازی کار ساده ای نباشد. به همین دلی باید قبل از مقاوم سازی مطالعات و بررسی دقیقی انجام شود.

اما در این مقاله قرار است درباره علل مقاوم سازی و بهسازی سازه صحبت کنیم. مقاوم سازی تنها برای ساختمان های قدیمی انجام نمی شود و گاهی ممکن است برای تقویت سازه های تازه ساخت و حتی مورد بهره برداری قرار نگرفته هم انجام شود.

به طور کلی می توان از دلایل و علل مقاوم سازی ساختمان و سایر سازه ها به خطاهای موجود در طراحی ساختمان، به روز نبودن آیین نامه ها، مشکلات اجرایی، مصالح نامرتبط، خوردگی و عوامل دیگری مثل افزایش بار و… اشاره کرد. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با هر کدام از این دلایل بیشتر آشنا شوید.

خطاهای طراحی و مقاوم سازی ساختمان

بسیاری از پروژه ها در طراحی اولیه شان بسیار بی نقص و خطا بودند، اما این پروژه ها حتی با وجود اجرای صحیح دچار خطا می شوند. عواملی مثل تصورات غلط در خصوص شرایط و موقعیت ساختمان، در نظر نگرفتن نکات مهم طراحی و توجه نکردن به آئین نامه ها و مشکلاتی از این دست خطاهایی از جنس طراحی اند.

مثلا در نظر بگیرید که فقط یک بند از آیین نامه در دستور کار قرار نگیرد و از یاد برود یا شرایط ساختمان در نظر گرفته نشود. در چنین مواقعی ممکن است برای مثال در ساختمانی که حتی بارهای مرده هم در آن به صورت کامل وارد نشده است، ترک ها و خیزهای شدید در تیر و دال ببینید. در این موارد حتی آزمایش مقاومت بتن نتایج مورد قبولی داشته، اما این خطای طراحی است که شما را دچار مشکل خواهد کرد.

به روز نبودن آیین نامه ها

به طور معمول بارها پیش آمده است که آیین نامه اجرایی در ساخت ساختمان آیین نامه به روزی نباشد و همین موضوع باعث خطاهایی شود و نکات مهم به هنگام طراحی لحاظ و اجرا نشود. مثلا یک آئین نامه خاص مطابق با موقعیت جغرافیایی یا کاربری سازه وجود داشته باشد، اما حتی کارشناس هم از وجود آن خبر نداشته باشد.

شرایط درست شبیه زمانی است که در ساخت سازه ها اصول بهسازی ساختمان ها در برابر زلزله رعایت نمی شد، چون آیین نامه ای برای این امر وجود نداشت. پس به همین دلیل است که بازبینی و مقاوم سازی سازه باید در دستور کار قرار بگیرد.

مشکلات اجرایی و نیاز به مقاوم سازی سازه

مشکلات اجرایی را نمی توان گردن مجریان پروژه های ساختمانی انداخت. ممکن است یک ساختمان با تمام استانداردها ساخته شده باشد و مجریان هم برای اجرای آن زمان زیادی را صرف دقت و کنترل تمامی مراحل اجرایی و نهایی پروژه کرده باشند.

اما فقط یک خطای کوچک در مراحلی مثل حمل، بتن ریزی، عملیات اختلاط، عمل آوری و بسیار از مراحل این چنینی مشکل بزرگی را ایجاد کند که از جنس مشکلات اجرایی ساختمان باشد. گاهی ممکن است بروز همین خطاها باعث تخریب ساختمان شود و گاهی هم با مقاوم سازی می توان خطاهای پیش آمده را بر طرف کرد.

مغایرت مشخصات مصالح استفاده شده با مقادیر فرض شده

این خطا در سازه های بتنی و فولادی امری اجتناب ناپذیر و معمول است. اما در ساختمان های فولادی چون مصالح به کار رفته به صورت همگن و قابل کنترل هستند، در صورتی که نوع فولاد تولید شده در کارگاه با کنترل بالا نصب شوند خطای قابل لمسی در مقادیر مشخصات مصالح استفاده شده با مقادیر مفروض پیش نخواهد آمد.

در مقابل این سازه های بتنی هستند که به دلیل ناهمگن بودن، مغایرت مصالح استفاده شده با مقادیر فرض شده در ترکیبات آن بارها مشاهده شده است. امری که حتی گاهی باعث می شود تا نیاز به تخریب و دوباره سازی ساختمان را پیدا کنیم یا به نوسازی، ترمیم و تقویت سازه بپردازیم.

باید توجه داشت که بروز این خطا در عملیات اختلاط، بتن ریزی، عمل آوری و نگهداری آن تحت تاثیر عوامل گوناگون به طور معمول باعث می شود تا مصالحی با مشخصات مکانیکی پراکنده به وجود بیاید.

اضمحلال مصالح و خوردگی مصالح

تقریبا در تمام سازه ها مصالحی مثل مصالح فولادی و فلزی استفاده می شود. با اینکه برای نگهداری و جلوگیری از خوردگی این مصالح فناوری های گوناگون و هزینه های گزاف صرف می شود، اما همچنان نمی توان انتظار این را داشت که شاهد خوردگی در گذر زمان نباشیم. به همین دلیل است که مقاوم سازی در اثر اضمحلال مصالح و خوردگی مصالح امری است که در هر ساختمان باید جدی گرفت.

سایر عوامل و علل مقاوم سازی و بهسازی سازه

در کنار عواملی که گفته شد عوامل و علل دیگری هم در اهمیت یافتن مقاوم سازی و بهسازی سازه وجود دارند که در ادامه به بیان آن ها پرداخته ایم.

افزایش بار بر روی ساختمان: یکی از عوامل که بسیار هم شایع است افزایش بار بر روی ساختمان است که معمولا به دلیل تغییر کاربری ساختمان یا نصب تجهیزات پیش می آید.

تغییر در کاربری ساختمان: بارها پیش آمده که مثلا ساختمانی مسکونی تغییر کاربری داده و به انبار یا بایگانی تبدیل شده است. در این صورت ساختمان دچار افزایش بار مرده یا زنده خواهد شد و حتما باید ساختمان در برابر بار اضافه شده به آن مقاوم سازی شود.

نصب تجهیزات در ساختمان: نصب تجهیزات مکانیکی، پزشکی و مخابراتی در قسمت های مختلف ساختمان، مقاوم سازی آن جهت افزایش سازه را ضروری خواهد کرد. یا مثلا حذف یک ستون یا بادبند باعث می شود تا ساختمان نیاز به مقاوم سازی داشته باشد.

همچنین برای مقاوم سازی ساختمان بسیاری از سازه های قدیمی معمولا به جای تعویض عایق بام بسیاری در مراتب مختلف میزان زیادی آسفالت بر روی عایق قبلی قرار می دهند که این کار باعث بیشتر شدن بار مرده بر روی ساختمان می شود.

حوادث غیر مترقبه: آتش سوزی ها، برخورد خودرو یا کامیون با پایه پل یا ساختمان، انفجار یا حملات تروریستی و حوادث دیگری از این دست مواردی هستند که مقاوم سازی ساختمان را به امری اجتناب ناپذیر تبدیل کرده اند.